Καταστροφή και ανασύσταση αρχείων. Οι φάκελοι της Στάζι και μια παράλληλη ελληνική εμπειρία
7 Απριλίου 2011, Ιστορικό Αρχείο Εθνικής Τράπεζας, Αθήνα
Η πρόσβαση στα αρχεία αποτέλεσε ανέκαθεν ένα μείζον ζήτημα με το οποίο ασχολήθηκε διαχρονικά η Εταιρεία μας. Οι προβληματισμοί και οι απόψεις των μελών μας εκφράστηκαν και διαμορφώθηκαν σε ημερίδες όπως «Η πρόσβαση στα αρχεία: δυνατότητες, δεοντολογία, απόρρητο», «Αρχεία ελληνικών πολιτικών κομμάτων και πολιτικών προσωπικοτήτων: διαχείριση και πρόσβαση», «Δικαίωμα στην πληροφόρηση: νέα όρια και αντιφάσεις», που υπήρξαν σταθμοί στα αρχειακά πράγματα. Σε πολλές συναντήσεις και συζητήσεις, επίσημες και ανεπίσημες στο χώρο των αρχείων, το θέμα φάνηκε να απασχολεί σταθερά τους ενδιαφερόμενους, αρχειακούς και ερευνητές. Οι ιδέες εξελίσσονται, το περιβάλλον δημιουργίας και διαχείρισης αρχείων μεταβάλλεται, αλλά ορισμένες απολιθωμένες αντιλήψεις εξακολουθούν να αποτελούν τροχοπέδη στο δημοκρατικό δικαίωμα των πολιτών να έχουν ελεύθερη πρόσβαση στα τεκμήρια που αφορούν την ιστορία του.
Στην Ελλάδα, η σύγχρονη ιστοριογραφία έχει στερηθεί, για λόγους εθνικής συμφιλίωσης όπως υποστηρίχτηκε, ένα πολύ σημαντικό μέρος της τεκμηρίωσης σπουδαίων γεγονότων του 20ού αιώνα: τις πληροφορίες των φακέλων πολιτών που με αξιοπρόσεκτη υπομονή και εμμονή επί δεκαετίες συγκέντρωναν οι κρατικές αρχειακές υπηρεσίες και δη οι αστυνομικές. Εκατοντάδες χιλιάδες φάκελοι κάηκαν το 1989 και όσοι διασώθηκαν παραμένουν απρόσιτοι για δεκαετίες, υπονομεύοντας την εθνική συλλογική μνήμη -τουλάχιστον.
Εντελώς διάφορη ήταν η αντιμετώπιση ανάλογης περίπτωσης με τους φακέλους της Στάζι από την κυβέρνηση της ενωμένης Γερμανίας το 1990. Όχι μόνο δεν τους κατέστρεψε, αλλά αποδύθηκε σε μια μακροχρόνια προσπάθεια διάσωσης και ανασύστασής τους, που διαρκεί από το 1995.
Η εκδήλωση είχε έναν πρωταρχικό στόχο: να δώσει την ευκαιρία στους συμμετέχοντες να ακούσουν, να μάθουν, να θυμηθούν, να συγκρίνουν και να συλλογιστούν. Το κοινό χρέος αρχειακών και ιστορικών να ενημερώνουν, να αξιώνουν αλλά και να αγρυπνούνε για τη διάσωση της μνήμης και της ιστορικής συνείδησης της κοινωνίας μας.